Ceza muhakemesi/ceza yargılaması ceza hukukunda iddia, savunma ve yargılama sürecini ifade eden kavram olup, amaç işlendiği iddia olunan suç ile ilgili maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır.
Ceza muhakemesi suç şüphesi ile başlayan ve bu şüphe sonuçlanıncaya kadar ki aşamalarda yapılması gereken işlemleri belirleyen ve düzenleyen sistemdir. Suç isnadı ile başlayan soruşturma ya soruşturma aşamasında verilen Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar ile ya da Cumhuriyet savcısı tarafından tanzim edilen iddianame sonucu mahkemelerce yapılan yargılama sonucu verilen mahkumiyet veya beraat kararı verilmesi ile son bulur.
Ceza muhakemesi hukuku, işlendiği iddia olunan suç ile ilgili soruşturma aşamasını ve de ceza davası yargılamasını düzenleyen hukuk dalıdır.
Ceza usul hukuku, suçun işlenip işlenmediği hususunun tespitine yönelik insan hakları ihlallerine yol açmadan delillerin toplanması, fail veya faillerin tespit edilmesi, sorumluluklarının belirlenmesi, bu sorumlular hakkında soruşturma ve yargılama aşamasının yürütülmesine yönelik bir dizi faaliyetler bütünüdür.
Ceza usul hukukunun amacı, ,insan hakları ihlallerine yol açmadan maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır.
Basit bir anlatımla ceza muhakemesi, suç işleyenlerin cezalandırılması ve masumların korunması için gerekli olan yasal süreci ifade eder.
Ceza muhakemesi iki aşamadan oluşur;
Soruşturma; Suç şüphesi ile başlayan Cumhuriyet Savcısı kontrolünde bizzat Cumhuriyet Savcısı veya onun adına kolluk tarafından yapılan araştırmaları içeren süreç olup mevcut delillere göre soruşturma sonucunda Cumhuriyet Savcısı fail hakkında ya Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar verir ya da failin mahkemelerce yargılanması amacıyla iddianame tanzim eder.
Kovuşturma; Cumhuriyet Savcısı tarafından tanzim edilen iddianamenin mahkemelerce kabul edilmesi ile başlayan süreç olup yapılan yargılama sonucu fail hakkında ya mahkumiyet kararı ya da beraat kararı verilmesi ile sonuçlanan aşamadır. Kovuşturma sürecini yöneten ve hükmü veren kişi hakimdir. Bu aşamada Cumhuriyet Savcısı iddia da, fail ve avukatı olan müdafii savunmada, mağdur ve avukatı olan vekil de şikayette bulunur. Mahkeme ise iddia, şikayet ve savunmaları mevcut deliller ışığında değerlendirerek vicdanen oluşan kanaat doğrultusunda fail hakkında ya mahkumiyet kararı ya da beraat kararı verir.
Mahkemelerce verilen mahkumiyet kararının kesinleşmesinden sonraki aşamada verilen cezanın yerine getirilmesi aşaması da infaz olarak adlandırılan aşamadır.
Kovuşturma aşamasında;
· Cumhuriyet Savcısı tarafından tanzim edilen iddianame ile fail hakkında dava açılır ve mahkemelerce bu iddianamenin kabul edilmesi ile de fail hakkında yargılama süreci başlar.
· Mahkemece tarafların ki bu taraflar iddia makamını temsilen Cumhuriyet Savcısı, mağdur ve vekili, sanık ve müdafii tarafından sınulan belgeler, işlendiği iddia olunan suç ile ilgili bilgi ve görgüsü olan tanıkların beyanları, bilirkişi raporu gibi somut deliller ışığında failin suçu işleyip işlemediği noktasında vicdani kanaate göre değerlendirme yaparak failin suçu işlediği noktasında kanaatin varlığı halinde mahkumiyet, suçu işlemediği noktasında kanaati halinde beraat kararı verir.
Ceza muhakemesi adil yargılanma hakkı, masumiyet karinesi ve kanun önünde eşitlik gibi temel hukuk prensiplerine dayanır.
Ceza muhakemesi hukukunun temel ilkeleri şunlardır;
· Suçsuzluk karinesi/Masumiyet karinesi, TC Anayasası tarafından da güvence altına alınan bu ilke uyarınca kişi, suçluluğu/aksi ispat edilinceye kadar masumdur.
· Savunma hakkı, Herkes kendisini konuştuğu kendi dili ile savunma hakkına sahiptir.
· Adil yargılanma hakkı, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesine göre herkes adil bir şekilde yargılanma hakkına sahiptir.
· Kanunilik ilkesi, suç ve ceza ancak kanun ile belirlenir yani kanunsuz suç olmaz.
· Cezasızlık ilkesi, Suç işlemeyen kimse cezalandırılamaz.
Bu makale, hukuki konulara ilgi duyan kişilerin genel bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Kapsamlı bir kaynak olma iddiası taşımaz ve yasal tavsiye olarak değerlendirilmemelidir.
Comments