Birleşmiş Milletler (BM), yapay zeka konusunda yeni bir karar taslağı kabul etti. Bu taslak, üye devletleri güvenli, emniyetli ve güvenilir yapay zeka sistemleri geliştirmeye ve ulusal düzenleyici yaklaşımlarını uygulamaya teşvik etmektedir. "Sürdürülebilir Kalkınma için Güvenli, Emniyetli ve Güvenilir Yapay Zeka Sistemlerinin Fırsatlarının Değerlendirilmesi" başlıklı bu karar, 21 Mart 2024 tarihinde BM Genel Kurulu tarafından onaylandı.
Kararın İçeriği ve Amacı
Karar, insan haklarını koruma, kişisel verilerin gizliliğini sağlama ve yapay zekanın getirdiği riskleri izleme amacı taşımaktadır. Bu bağlamda, BM'nin yapay zekaya ilişkin düzenleme yetkisi olmasa da, Genel Kurul uluslararası hukukun geliştirilmesi ve tavsiyelerde bulunma yetkisine sahiptir. Bu karar da üye devletlerin yapay zeka konusundaki ulusal düzenlemelerini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Yapay Zeka Düzenlemeleri ve Diğer İlgili Yasalar
Karar, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi'ni tam olarak gerçekleştirmek için üye devletleri kendi ulusal düzenleyici ve yönetişim çerçevelerini geliştirmeye çağırıyor. Ayrıca, yapay zekayı doğrudan düzenlemeyen, ancak bu teknolojinin gelişimini etkileyebilecek mevcut uluslararası çerçevelere de dikkat çekiyor. Örneğin, BM Şartı ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi gibi uluslararası insan hakları hukukları hala geçerlidir ve yapay zeka faaliyetlerinin bu çerçevelere uygun olması gerekmektedir.
"Yapay Zeka" Tanımı ve Yaşam Döngüsü
Bu karar, yapay zekanın belirli bir tanımını yapmamaktadır. Bunun yerine, yapay zeka sistemlerinin güvenli, emniyetli ve güvenilir olması için yaşam döngüsünün her aşamasını (ön tasarım, tasarım, geliştirme, değerlendirme, test etme, konuşlandırma, kullanım, satış, satın alma, işletme ve hizmetten çıkarma) insan odaklı, etik, açıklanabilir ve sürdürülebilir bir şekilde ele almaktadır.
Bölgesel ve Sektörel Kapsam
Kararın belirli bir bölgesel kapsamı yoktur ve tüm üye devletler ile tüm sektörlere yöneliktir. BM, tüm üye devletleri ve paydaşları (özel sektör, uluslararası ve bölgesel kuruluşlar, sivil toplum, medya, akademi ve araştırma kurumları) yapay zeka sistemlerinin düzenlenmesi ve yönetişimi konusunda işbirliği yapmaya teşvik etmektedir.
Uyumluluk ve Temel Hedefler
Karar, üye devletler ve tüm paydaşları güvenli ve emniyetli yapay zeka sistemlerini geliştirmeye teşvik ederken, açık uyumluluk rolleri belirlememektedir. Ana hedefler arasında dijital bölünmeyi ortadan kaldırmak, yapay zekanın fırsatlarından yararlanmak ve insan haklarına saygılı sistemler geliştirmek bulunmaktadır. Ayrıca, yapay zeka sistemlerinin uluslararası insan hakları hukukuna uygun şekilde işletilmesini ve geliştirilmesini vurgulamaktadır
Yapay Zeka Düzenlemelerinin ele almaya çalıştığı temel sorunlar
Karar şunları amaçlamaktadır:
· Ülkeler arasında ve içinde yapay zeka ve diğer dijital uçurumları ortadan kaldırma
· Güvenli, emniyetli ve güvenilir yapay zeka sistemlerini teşvik etme
· Üye Devletleri ve tüm paydaşları kendi rolleri ve sorumlulukları çerçevesinde teşvik etme, her düzeyde olanak sağlayan bir ekosistem oluşturan emniyetli, emniyetli ve güvenilir yapay zeka sistemleri için düzenleyici ve yönetişim çerçevelerini destekleme ve geliştirme
· Üye Devletlere ve diğer paydaşlara, harekete geçmeleri ve gelişmekte olan ülkelerin kapsayıcı olmaları ve dijital dönüşümün faydalarına erişmeleri konusunda yardımcı olmaları çağrısında bulunulur
· Yapay zeka sistemlerinin yaşam döngüsü boyunca insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesi, korunması ve desteklenmesi gerektiğini vurgulama; Tüm Üye Devletlere ve uygun olduğu durumlarda diğer paydaşlara, uluslararası insan hakları hukukuna uygun olarak çalıştırılması imkansız olan yapay zeka sistemlerinin kullanımından kaçınmaları veya bunları kullanmayı durdurmaları yönünde çağrıda bulunma
· Adil, kapsayıcı, sorumlu ve etkili veri yönetimini vurgulama
· Özel sektörü yürürlükteki uluslararası ve yerel yasalara uymaya ve Birleşmiş Milletler İş Dünyası ve İnsan Haklarına İlişkin Yol Gösterici İlkeleri doğrultusunda hareket etmeye teşvik etmek
· Yapay zeka sistemlerinin ortaya çıkardığı fırsatlardan yararlanmak ve zorlukları ele almak için uzman kuruluşlara, fonlara, programlara veya diğer kuruluşlara yanıtlarını değerlendirmeleri ve geliştirmeleri çağrısında bulunma
Risk sınıflandırması
Kararda yapay zeka açıkça riske göre sınıflandırılmamıştır.
Temel uyumluluk gereksinimleri
Karar, uyumluluk gereklilikleri getirmiyor ancak Üye Devletlere ve diğer paydaşlara, aşağıdakiler de dahil olmak üzere, kapsayıcılık ve dijital dönüşümün faydalarına erişim konusunda harekete geçmeleri ve gelişmekte olan ülkelere yardımcı olmaları çağrısında bulunuyor:
· Dijital dönüşümün faydalarından yararlanma konusunda tüm ülkelerin katılımının genişletilmesi (dijital okuryazarlığın arttırılması, dijital uçurumun kapatılması)
· Gelişmekte olan ülkelerin yapay zeka sistemlerinin yaşam döngüsü boyunca etkili bir şekilde katılımına yardımcı olmak ve yapay zeka sistemlerinin topluma kapsayıcı ve olumlu katkısını hızlandırmak için daha güçlü ortaklıklar yoluyla dijital altyapı bağlantısının ve teknolojik yeniliklere erişimin arttırılması
· Gelişmekte olan ülkelerin yeni ve gelişmekte olan teknolojilerin ve yapay zeka yeniliklerinin faydalarına erişmenin önündeki büyük yapısal engelleri ele alma becerisinin arttırılması
· Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ilgili araştırma ve inovasyona yönelik finansmanı artırmayı hedeflemek (dijital teknolojiler için)
· Gelişmekte olan ülkelerin teknik uzmanlık ve yetenekleri geliştirmeleri için uluslararası inovasyona dayalı ortamların sağlanması
· Karşılıklı mutabakata varılan şartlarda teknoloji transferi gibi uygulama araçlarının acilen harekete geçirilmesi
· Güvenli, emniyetli ve güvenilir yapay zeka sistemlerine erişimi, tasarımı, geliştirilmesini ve kullanımını teşvik etmek
Karar aynı zamanda Üye Devletleri ve diğer paydaşları (herkesin yararına) dünyanın en büyük zorluklarını ele almaya ve ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarda (gelişmekte olan ülkeleri özel olarak dikkate alarak) sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmaya teşvik etmektedir:
· Yerel düzenleyici ve yönetişim yaklaşımları ve çerçevelerinin geliştirilmesini ve uygulanmasını teşvik etmek
· Yeniliği teşvik eden etkili önlemlerin teşvik edilmesi (risklerin tanımlanması, sınıflandırılması, değerlendirilmesi ve azaltılması)
· Geri bildirim mekanizmalarının dahil edilmesinin teşvik edilmesi (AI sistemlerinin kötüye kullanımının keşfedilmesi ve raporlanması için)
· Yapay zeka sistemlerinin temel işlevlerine ilişkin kamuoyunun farkındalığını ve anlayışını artırmak
· Risk izleme ve yönetim mekanizmalarının geliştirilmesini, uygulanmasını ve açıklanmasını teşvik etmek
· Etkili koruma önlemlerinin geliştirilmesi ve uygulanmasına yönelik yatırımların güçlendirilmesi (risk ve etki değerlendirmeleri, güvenlik sistemleri gibi)
· Bilgi manipülasyonunu tanımlamak için etkili ve uluslararası olarak birlikte çalışabilen teknik araçların ve standartların veya uygulamaların geliştirilmesini ve uygulanmasını teşvik etmek
· Yapay zeka sistemlerinin eğitimi ve test edilmesine yönelik etkili, uluslararası birlikte çalışabilir çerçevelerin ve standartların geliştirilmesini ve uygulanmasını kolaylaştırmak
· Fikri mülkiyet haklarına yönelik uygun önlemlerin uygulanmasının teşvik edilmesi
· Gizliliğin korunması ve kişisel verilerin korunması
· Son kullanıcıları etkileyen kararlar alan veya destekleyen yapay zeka sistemlerinin yaşam döngüsü boyunca şeffaflığı, öngörülebilirliği ve güvenilirliği teşvik etmek
· Dilsel ve kültürel çeşitliliği koruyan ve koruyan yapay zeka sistemlerini teşvik etmek
· Yapay zeka sistemi yaşam döngüsü boyunca roller kapsamındaki kuruluşlar arasında karşılıklı olarak mutabakata varılan şartlarda bilgi paylaşımının yoğunlaştırılması
Düzenleyiciler
Kararın Üye Devletler üzerinde herhangi bir uygulama yetkisi olmadığından, Karar kapsamında herhangi bir düzenleyici bulunmamaktadır ve Karar, Üye Devletlerin kendi yetki alanlarında yapay zeka sistemlerini nasıl düzenlemeleri gerektiğini öngörmemektedir.
Yaptırım yetkileri ve cezalar
Kararın yasal olarak bağlayıcı olmaması nedeniyle, uygulama yetkisi vermez veya uyumsuzluk nedeniyle herhangi bir cezaya yol açmaz.
Kaynaklar: https://news.un.org/en/story/2024/03/1147831
Bu makale, hukuki konulara ilgi duyan kişilerin genel bilgilendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. Kapsamlı bir kaynak olma iddiası taşımaz ve yasal tavsiye olarak değerlendirilmemelidir.
Comments